ჯვრის მონასტერი, რომელიც კლდოვან მწვერვალზე, მტკვრისა და არაგვის შესართავთან დგას, მხოლოდ უძველესი ტაძარი არ არის – ეს საქართველოს სიმბოლოა, ქვაში ჩაწერილი და ლიტერატურაში შეფასებული. მისმა მკაცრმა ფორმებმა, ლაკონიურმა მშვენიერებამ და მთიდან გაშლილმა შესანიშნავმა ხედებმა საუკუნეების მანძილზე შთააგონეს პოეტები და მხატვრები. სწორედ აქ, ლეგენდის თანახმად, ვითარდებოდა მიხეილ ლერმონტოვის პოემა „მცირის“ მოვლენები.
ისტორია, რომელიც IV საუკუნემდე გადის
ჯვრის ისტორია იწყება მოციქული ნინოს მიერ საქართველოში ქრისტიანობის მოსვლით IV საუკუნეში. სწორედ მან დაამარცხა კერპთაყვანისმცემლობა და ამ მთაზე პირველი ჯვარი აღმართა, რითაც ქრისტიანობის გამარჯვება აღნიშნა. სახელწოდება „ჯვარი“ ქართულად „ჯვარს“ ნიშნავს.
VI საუკუნეში ხის ჯვრის ადგილზე პატარა ეკლესია აიგო, ხოლო VII საუკუნის დასაწყისში – დიდებული ტაძარი, რომელიც დღემდე შემორჩა. ეს პერიოდი ქართული ხუროთმოძღვრების აყვავებად ითვლება, ხოლო ჯვარი მისი ნათელი მაგალითია.
არქიტექტურული სრულყოფილება
ჯვარი ტეტრაქონქია – ოთხი აფსიდის მქონე ტაძარი, რომელიც კვადრატშია ჩაწერილი. ეს ფორმა, დამახასიათებელი ადრექრისტიანული არქიტექტურისთვის, შენობას განსაკუთრებულ ჰარმონიასა და ბალანსს აძლევს. მკაცრი ხაზები, ზუსტი პროპორციები და ლაკონიური დეკორი შთაბეჭდილებას ქმნის მონუმენტურობისა და სიდიადის.
ტაძარი ნაგებია გათლილი ქვით, რომელმაც დროთა განმავლობაში დამახასიათებელი ნაცრისფერი ელფერი შეიძინა. ფასადები მორთულია მარტივი, მაგრამ ელეგანტური რელიეფებით. ინტერიერი განაცვიფრებს სიმარტივითა და ასკეტურობით. აქ არ არის ხატებისა და მორთულობის სიმრავლე, როგორც უფრო გვიანდელ ქართულ ეკლესიებში. მთავარი – სივრცე, სინათლე და მარადიულობის შეგრძნება.
ჯვარი და „მცირე“: ლიტერატურული კავშირი
ჯვრის მონასტერს განსაკუთრებული ადგილი უკავია რუსულ ლიტერატურაში მიხეილ ლერმონტოვის პოემა „მცირის“ წყალობით. თუმცა არ არსებობს ზუსტი ისტორიული მტკიცებულება იმისა, რომ ლერმონტოვი აქ ყოფილა, მიიჩნევა, რომ სწორედ ჯვრისა და მისი შემოგარენის ხედმა შთააგონა პოეტს მონასტრის იმიჯი, სადაც მთავარი გმირი იტანჯებოდა.
პოემის სტრიქონები, რომლებიც არაგვისა და მტკვრის შესართავს აღწერს, კლასიკად იქცა:
„რამდენიმე წლის წინ,
იქ, სადაც ერთმანეთს ერწყმიან,
როგორც ორი და,
არაგვისა და მტკვრის ნაკადები,
იდგა მონასტერი.“
ეს პოეტური კავშირი ჯვარს განსაკუთრებულ ატმოსფეროს აძლევს და აქ მხოლოდ მომლოცველებსა და ტურისტებს არ მოაქვს, არამედ რუსული ლიტერატურის მოყვარულებსაც.
ჯვრის მნიშვნელობა დღეს
დღეს ჯვარი მოქმედი მამათა მონასტერი და პოპულარული ტურისტული ადგილია. იგი იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლთა სიაშია შეტანილი და იცავენ, როგორც ისტორიულ და კულტურულ ძეგლს.
მთიდან, სადაც ჯვარი დგას, გაშლილია გასაოცარი ხედი მცხეთაზე, მდინარეთა შესართავზე და მიმდებარე მთებზე. ეს ადგილია, სადაც შეგიძლიათ იგრძნოთ დროის კავშირი, შეეხოთ ისტორიას და ისიამოვნოთ საქართველოს ბუნების მშვენიერებით.
როგორ მივიდეთ ჯვარში?
ჯვრის მონასტერი მდებარეობს მცხეთასთან ახლოს, თბილისიდან დაახლოებით 20 კმ-ში. აქ მისვლა შესაძლებელია ტაქსით ან მარშრუტკით მცხეთიდან. მონასტრის ტერიტორიაზე შესვლა უფასოა. რეკომენდებულია რელიგიური ღირსშესანიშნაობების მონახულების წესების დაცვა: ქალებს – თავის დაფარვა და ქვედაბოლო, მამაკაცებს – შარვალი.
ჯვარი – ეს ადგილია, რომელიც აუცილებლად უნდა ეწვიოს ყველას, ვინც საქართველოში მოგზაურობს. ეს არა მხოლოდ არქიტექტურული ძეგლია, არამედ რწმენის, ისტორიისა და კულტურის სიმბოლო, რომელმაც შთააგონა პოეტები და აგრძელებს მოხიბლვას თავისი მშვენიერებით.
დასკვნა:
ჯვარი – ეს არა მხოლოდ უძველესი მონასტერია მთის წვერზე. ეს საქართველოს სიმბოლოა, მისი რწმენის, ისტორიისა და კულტურის. მისმა მკაცრმა ფორმებმა, ლაკონიურმა მშვენიერებამ და მთიდან გაშლილმა შესანიშნავმა ხედებმა შთააგონა თაობათა რიგი. წმინდა ნინოს მიერ ჯვრის აღმართიდან ლერმონტოვის პოეტურ სტრიქონებამდე – ჯვარი რჩება მოწმედ საქართველოს ისტორიისა და რუსული ლიტერატურის უმნიშვნელოვანესი მოვლენების.
ჯვრის მონახულება – ეს შესაძლებლობაა, რომ შეეხო მარადიულობას, იგრძნო დროის კავშირი და ისიამოვნო ქართული მიწის სილამაზით. ამ წმინდა მთაზე, სადაც არაგვი და მტკვარი ერწყმიან ერთმანეთს, ხვდები, თუ რატომ გახდა ეს ადგილი შთაგონების წყარო ამდენი მოღვაწისთვის. ჯვარი – ეს არის ლექსი ქვაში, ისტორიის მიერ დაწერილი და ხელოვნების მიერ გაუვრცელებელი, რომელიც დღესაც გრძელდება. ეს ადგილია, რომელიც საკუთარი თვალებით უნდა ნახო, რათა ნამდვილად გაიგო საქართველოს სული.
ვებგვერდზე Georgia-info.ru თქვენ იპოვით კიდევ უფრო მეტ საინტერესო სტატიას საქართველოს სულიერ და კულტურულ ღირსშესანიშნაობებზე, მათ შორის ტაძრებზე, მონასტრებზე და ისტორიულ ძეგლებზე. გამოიწერეთ ჩვენი განახლებები, რომ იყოთ ინფორმირებული ყველა სიახლესა და რჩევაზე მოგზაურებისთვის!
